ޙާފިޡް ޢުޘްމާން ނޫރީއަކީ ކީރިތި ޤުރުއާން ލިޔެފައިވާ އުޘްމާނީ އަތު ލިޔުމުގެ އެންމެ މަޝްހޫރު ޚައްޠާޠެވެ. ތުރުކީވިލާތުގެ ހާފިޒް އުސްމާން ނޫރީ މަޝްހޫރު ވެފައިވަނީ 'ޤާޔިޝް ޒާދާ' ގެ ނަމުންނެވެ. އޭނާއަކީ، 19ވަނަ ޤަރުނުގެ އުޘްމާނީ ދައުލަތުގައި ކީރިތި ޤުރުއާން އަތުން ލިޔުއްވުމުގައި އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ޚައްތާތުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނިވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅެކެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާން ލިޔުއްވުމުގައި ޙާފިޡް ޢުޘްމާން ގެންގުޅުއްވި ފުރިހަމަ އުސްލޫބާއި، އޭނާގެ މަސައްކަތްތަކީ މިއަދުވެސް ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ކީރިތި ޤުރުއާން ލިޔުމުގައި ރިފަރެންސެކެވެ.
ޙާފިޡް ޢުޘްމާން ނޫރީ، ކީރިތި ޤުރުއާން އަތުން ލިޔުއްވުމުގެ އެންމެ ޚާއްސަ ކަމަކީ އާޔަތްތަކާއި ﷲގެ އިސްމުފުޅާއި ނަބީ ބޭކަލުންގެ ނަންފުޅުތައް ސަފުޙާތަކުގައި އާޔަތްތައް އަތުރާ ލެވޭއިރު އެއް ވަރަކަށް ސީދާކޮށް ލިޔުއްވުމެވެ.
ޔުނިވާސިޓީ އޮފް މިޗިގަންގައި ރައްކާ ކޮށްފައިވާ ކުރީގެ ކޮޕީއެއްދެ ފަހަރު އަތުން ކީރިތި ޤުރުއާން ލިޔުއްވުމަށްފަހު ލިބިވަޑައިގަތް އިލްހާމަކަށް ފަހު އޭނާއަށް ވިސްނި ވަޑައިގަތީ، އެއް ފޮޅުވަތެއްގައި އާޔަތް ލިޔުއްވުމަށް ނަމޫނާއަކަށް ކައުޘަރު ސޫރަތް ނަންގަވާށެވެ. އަދި އެއް ސަފްޙާއަކަށް އާޔަތްތައް ތަރުތީބު ކުރެއްވުމުގައި ނަމޫނާއަކަށް ބަޤަރާ ސޫރަތުގެ 282 ވަނަ އާޔަތް ނެންގެވުމަށެވެ. މި ނަމޫނާއާ އެއްގޮތަށް ލިޔުއްވަން ފެށްޓެވުމުން ކޮންމެ ސަފްހާއެއްވެސް އާޔަތަކަށް ނިމި، ކޮންމެ ފޮތެއްވެސް އެ ފޮތެއް ނިމެންވާ ގޮތަށް ސަފްހާ ނިމޭހިސާބަށް ނިމެއެވެ. އަދި އައު ފޮތެއް އެހެން ސަފްޙާއަކުން ފެށޭގޮތަށް ލިޔެވެއެވެ.
ޙާފިޡް ޢުޘްމާން އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ، 1834 ވަނަ އަހަރު ތުރުކީގެ ބުރުދޫރުގައެވެ. އަދި 1894 ވަނަ އަހަރު އަވަހާރަވުމަށްފަހު އޭނާ ފަސްދާނު ލެވުނީ އިސްތަންބޫލްގެ މަރްކަޒު އަފަންދީ ޤަބުރުސްތާނުގައެވެ.
ޙާފިޡް ޢުޘްމާން ނޫރީގެ ޙަޔާތުގައި މައިގަނޑު މަސައްކަތަކީ ކީތިރި ޤުރުއާން އަތުން ލިޔުއްވުމެވެ. އަދި އޭނާއަކީ ޘުލުޘް އާއި ނަސްޚު ލިޔުމުގެ ޚައްތުގައި މިހާތަނަށް ފާހަގަ ކުރެވިފައިވާ އެންމެ ފުންނާބު އުސް ޝަޚުސިއްޔަތެވެ.
ޙާފިޡް ޢުޘްމާންގެ ތަޢުލީމީ ދައުރުގައި އޭނާ އުނގެނި ވަޑައިގަތީ، އުޘްމާނީ ދައުލަތުގެ އެންމެ ބޮޑެތި ޚައްތާތު އުސްތާޛުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނި ވަޑައިގަންނަވާ ޤާޟީ ޢަސްކަރު މުޞްޠަފާ ޢިއްޒަތު އަފަންދީގެ އަރިހުންނެވެ.
ޤާޟީ ޢަސްކަރު މުޞްޠަފާ ޢިއްޒަތު އަފަންދީގެ އަރިހުން ތަމްރީނު ލިބިވަޑައިގަތުމުގެ ސަބަބުން، ނޫރީގެ ޚައްތުތައް ވެގެންދިޔައީ އިންތިހާއަށް ސާފު، އަދި ފަރުވާތެރި މަސައްކަތަކަކަށެވެ.
ނޫރީގެ ޚައްތުގެ އެންމެ ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ސިފައަކީ އޭގެ އަކުރުތަކާއި އާޔަތްތައް އަތުރާލުމުގެ ފުރިހަމަކަމާއި، ލޮލަށް ފަސޭހަކަމެވެ. އަކުރުތައް ލިޔުއްވާ ގޮތުގެ ސާފުކަމާއި، އާޔަތްތައް އެއްވަރަކަށް ތަރުތީބު ކޮށްލެއްވުމެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ޙާފިޡް ޢުޘްމާން ނޫރީ ލިޔުއްވާފައިވާ ޤުރުއާނުން ކިޔަވަން ފަސޭހަވެފައި، ލޮލަށް ފަސޭހަ ވެއެވެ.
ޙާފިޡް ޢުޘްމާން ނޫރީ މަސައްކަތްކުރެއްވުމުގައި ބޭނުންކުރެއްވީ ޚައްތު ލިޔުމުގައި ޒަމާނުއްސުރެ ބޭނުން ކޮށްފައިވާ ދަވާދާއި އޮނު ގަލަމެވެ. އޭނާގެ ކޮންމެ ޤުރުއާނެއް ވެސް އަތުން ލިޔުއްވައި އޭގައި ޒަޚްރަފާތައް އަޅުއްވައެވެ. އަދި އޭނާ ލިޔުއްވި ގިނަ މުޞްޙަފްތަކުގެ ސަފްޙާތަކުގެ ކައިރިފަށާއި ޒަޚްރަފާތައް އަދި ސޫރަތްތަކުގެ ނަންތައް ޖަރީކޮށްފައި ވަނީ 22 ކެރަޓް ރަނުންނެވެ.
މިކަމުގެ ސަބަބުން އެ މަޞްޙަފްތަކަށް ފަންނީ އަދި ފުރިހަމަކަމެއް ލިބިފައެވެ. އޭނާ ލިޔުއްވި މުޞްޙަފްތައް ވެފައިވަނީ އުޘްމާނީ ފަންނުގެ އެންމެ މުހިންމު ފަންނީ ބައިތަކަށެވެ. މިހާރުވެސް އޭނާ ލިޔުއްވާފައިވާ ބައެއް ޚަތިމްތައް އިންޓަނެޓްގައި ކަލްޓަރޒް އައިޓަމްގެ ގޮތުގައި އެތައް ހާސް ޑޮލަރަށް ވިކެއެވެ.
ޙާފިޡް ޢުޘްމާން ނޫރީގެ މަސައްކަތަކީ އިސްލާމީ ފަންނުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގެ މަސައްކަތެކެވެ. رحمه الله رحمةً واسعة
